Römer 8, 1-2 (10-11)

Wstep

Wybrane na tegoroczne Swieto Piecdziesiatnicy wersy Listu Sw. Pawla
do Rzymian 8, 1-2 (10-11) posiadaja niezwykle duza sile wymowy: Apostol
Pawel przedstawia nam w kilku zdaniach bardzo trafnie i doglebnie, jednoczesnie
na wysokim poziomie stylistycznym i retorycznym tajemnice zycia w wierze
i z wiara w Chrystusa. W pelni ukazuje nam sie tutaj godny podziwu talent
stylistyczny, retoryczny i teologiczny – dojrzaly i w pelni rozwiniety.

Moznaby zatem sadzic, ze tak precyzyjnie i jasno zbudowany tekst nie
wymaga dodatkowej interpretacji, jednak w tworczosci Sw. Pawla rzadko
tak sie zdarza. Nie jest tak i w tym przypadku. Aby zrozumiec przeslanie
Listu Apostola Pawla do Rzymian nalezy przede wszystkim zapoznac sie z
terminologia teologiczna, jaka posluguje sie autor. Kluczem do tej terminologii
jest m.in. zwrocenie uwagi na powiazania Sw. Pawla z tradycja zydowska
oraz na jego zainteresowanie grecka filozofia i retoryka. Ta droga podazala
wiekszosc interpretatorow tworczosci Sw. Pawla, owocem sa liczne proby
interpretacji kwestii, co Sw. Pawel rozumie poprzez zycie bez wiary oraz
zycie w wierze w Chrystusa. Niektorzy moga niedostrzegac tu zadnego problemu,
jednak czesc z pewnoscia zadaje sobie pytanie: Jak nalezy rozumiec „zycie
w Chrystusie“ (wers 8,1), zakon Ducha Swietego, zakon smierci i grzechu
(8, 1-2), a takze co to znaczy, ze Duch Swiety, ktory „w nas mieszka“
(8, 11) wskrzesza z umarlych. O tym wszystkim nauczal Sw. Pawel w Liscie
do Rzymian.

Niniejsza egzegeza Listu Sw. Pawla do Rzymian nie udziela jednak pelnych
odpowiedzi na te pytania, gdyz koncentruje sie tu jedynie na podstawowych
kwestiach, ktore, sadze, nurtuja czytelnika. Po pierwsze musimy zdac sobie
sprawie z tego, ze wybrane w tym roku wersy Listu Sw. Pawla do Rzymian
na Swieto Piecdziesiatnicy sa wyjetym z kontekstu calego utworu fragmentem.
I jest to zupelnie w porzadku. W mojej egzegezie bede odwolywac sie i
powracac czasami do calego utworu. Poniewaz wybrane wersy staja sie zrozumiale
dopiero po wyjasnieniu sobie poszczegolnych konstrukcji wyrazowych, to
w drugiej kolejnosci sprobuje wyjasnic, jakie glebsze tresci przekazuja
nam te konstrukcje.

Fragment Listu Sw. Pawla do Rzymian

Wiekszosc komentatorow Pisma Switego odczytuje wersy 8, 1-13 jako caly
rozdzial zatytulowany: Zycie w duchu sprawiedliwosci. W odniesieniu do
pelnego utworu wersy te tworza przejscie do kolejnego problemu. W tym
rozdziale konczy sie mowa Sw. Pawla, w ktorej naucza on o koniecznosci
smierci dla grzechu; juz w wersie 6,1 pojawia sie nowa kwestia, kwestia
laski. Centralnym tematem Listu Sw. Pawla do Rzymian jest nadzieja na
laske, ktora mimo towarzyszacych zyciu cierpieniom oraz smierci stanowi
czesc zycia w Chrystusie, na co godzimy sie, ktorzy mu zaufalismy. (8,14)

Przechodzac od wczesniejszych wersow do rozdzialu 8,1 ff zauwazy czytelnik
namacalna zmiane w tonacji utworu. Sw. Pawel wzywa tutaj do odstapienia
od zycia w grzechu i wedlug ciala, a nawoluje do zycia wedlug Ducha Swietego.
Zycie to zapowiada nowa ere wolnosci dla ciala i duszy przebywajacych
w Duchu. Ten fragment przedstawia pozytywna czesc „Dyptichonu“,
ktory rozpoczyna sie juz wersami 7,7-25 Listu. Aby odczytac pelen retoryczny
zamysl zawarty przez autora w utworze nalezy przeanalizowac fragment mowiacy
o lasce zycia w Duchu kontra zycie wbrew zakonowi Pisma Swietego.

W ramach krytyki literackiej zajmujacej sie objasnianiem Pisma Swietego
(ponownie) doceniono znaczenie formy oraz genre dla danego utworu – w
duzej mierze dzieki tworczosci Sw. Pawla, ktory uprawial literature epistolarna.
List to gatunek literacki posiadajacy swa prawidlowosc, na ktora sklada
sie dokladnosc sytuacji, obecnosc oraz nieobecnosc, jak i osobiste wsparcie.
We fragmencie, ktorym zajmuje sie ta egzegeza ta ostatnia prawidlowosc
jest szczegolnie mocno wyeksponowana. W wersie 2. wystepuje zwrot „eleutherosen“,
wedlig Biblii, z ktora pracowal Martin Luther „eleutherosen me“.
Chodzi tu o Ducha zakonu, ktory uwolnil „ciebie“ ,wzglednie
„mnie“. Natomiast w wersach 10-11 powtarza sie „eph hymin“
– „w was“. Od tych charakterystycznych dla epistografii zwrotow
mozna , jak to czesto czyniono w kazaniach i egzegezie do tego tekstu,
odstapic. Jednak z drugiej strony mozna potraktowac je jako wazne zwiastuny
wskazujace na poziom literacki tekstu – ma to duze znaczenie dla jego
interpretacji. W zaleznosci od tego, ktora z metod zastosujemy, podkreslamy
aspekt, ktory ma miec dla nas duza wartosc.

List Sw. Pawla do Rzymian jest autentycznym listem, napisanym do zyjacych
w okreslonym czasie ludzi. Wyjasnic mozna go sobie w roznej formie, m.in.
w formie kazania, dla ktorego w szczegolnosci licza sie teologiczne aspekty.
Bezposrednie zwroty traca tu szybko na aktualnosci, poniewaz zwroty „Ty/Wy“
nie sa skierowane do dzisiejszego czytelnika, lecz doowczesnego czytelnika,
obywatela rzymskiego.

Jesli wziac w egzegezie pod uwage forme listowa tekstu, automatycznie
przenosimy nasza koncentracje z wypowiedzi teologicznych na bezposrednie
zwroty. Oznacza to, ze teologiczne kwestie dotyczace wolnosci, zakonu
grzechu oraz zycia w Duchu nie sa badane wylacznie ze wzgledu na ich tresc,
lecz rowniez ze wzgledu na sytuacje, w ktorej sa one umieszczone: kim
sa ci, ktorzy uwolnili sie od zakonu grzechu i zyja w Duchu , odkad On
zstapil na ziemie. Bezposredni zwrot „Ty/Wy“ cechuje rowniez
te strone Pawlowego tekstu, ktora z reguly nie koncentruje na sobie duzej
uwagi: Sw. Pawel nauczal, ze wolnosc nie jest bezosobowa, podobnie jak
zycie, odnosi sie ona do konkretnego czlowieka. Innymi slowy przeprowadzamy
tu dokladna analize, niezbedna dla tekstu.

Analiza szczegolowa wersow 8,1-2 (10-11)

Pelny rozdzial 8, 1-13 Listu Sw. Pawla do Rzymian przedstawia sie w nastepujacy
sposob: pierwsze dwa wersy wprowadzaja temat glowny: jest tu mowa o szansie
na wolnosc, ktora sprowadzi na nas Duch. Wersy 3-4 kieruja nasza uwage
w strone Boga, ktory przyslal swego Syna, podczas gdy wersy 5-11 wskazuja
na obie mozliwosci, ktore istnieja dla tych,co wierza. Wskazuja one tez
wybor, jaki zostal czlowiekowi dany: mozemy zyc wedlug ciala, coprowadzi
do smierci lub wedlug Duchu, co poprowadzi nas do zycia. Wersy 12-13 zamykaja
rozdzial odpowiednim napomnieniem.

Na tych wersach koncentruje sie ponizej. Paulus obwiescil z triumfem
nowe mozliwosci dla tych, ktorzy przez wiare i chrzest sa w Chrystusie
(en Christo). Wyjasnienie tego zwrotu jest decydujace, aczkolwiek bynajmniej
nie proste. Oto trzy najbardziej liczace sie interpretacje: to wyrazenie
przyimkowe moze byc rozumiane instrumentalnie – oni zyli poprzez Chrystusa,
lub w sensie lokalnym – oni zyli w zasiegu Jego mocy, lub w sposob mistyczny
– oni zyli w symbiozie z Nim. Osobiescie sklaniam sie ku drugiej interpretacji,
odnoszacej sie do miejsca. Sw. Pawel posluguje sie wyrazeniem przyimkowym
niczym metafora, aby pokazac, ze zycie we wspolnocie jest mozliwe poprzez
przebywanie w poblizu Zmartwychwstalego Chrystusa, Go przenika dzialanie
Ducha Swietego. Zyc w Chrastusie znaczy zyc niczym uwolniony od grzechu
i smierci czlowiek.

Ten, kto przebywa w takiej ukonstytulowanej przez zmartwychwstalego Chrystusa
wspolnocie jest calkowicie oczyszczony z grzechu, gdyz niniejszym wstapil
on w nowe zycie, w ktorym panuje i mieszka Duch, ktory ozywia nasze smiertelne
ciala. Wiara odnosi sie z jednej strony do Zmartwychwstania Chrystusa,
ktore sie juz wydarzylo oraz do naszego zmartwychwstania, zwyklych smiertelnikow,
ktore dopiero sie wydarzy. Swiety Pawel liczy sie wiec z faktem, ze rowniez
ci, ktorzy uwierza w Chrystusa doznaja fizycznej smierci, co ma nastapic
przed Jego ponownym przyjsciem na ziemie. Jednak Jego spodziewane nadejscie
zostalo przesuniete w Liscie Sw. Pawla do Rzymian w nieokreslona przyszlosc,
w Liscie do Tesaloniczan wydarzenie to natomiast jest umieszczone wczesniej.

Przestrzen poddana dzialaniu Ducha Zmartwychpowstalego Chrystusa jest
nim przeniknieta. Jestesmy wowczas zwolnieni z zakonu, ktory mimo to jestesmy
zobowiazani przestrzegac.Wiekszosc interpretatorow rozumie nyn w zwiazku
z wersem 3.21 Listu Sw. Pawla do Rzymian. Obwieszcza on Zmartwychwstanie
Jezusa Chrystusa po to, aby kazdy, kto w niego chociaz uwierzyl zostal
zbawiony.

Zarowno w Liscie do Tesaloniczan, jak i w Liscie do Rzymian Sw. Pawel
posluguje sie pojeciem „zakonu“ odnoszac je do tego wszystkiego,
co lezy w ludzkiej gestii oraz do tego, co znajduje sie poza jego zasiegiem.
Oznacza to, ze blogoslawione prawo Ducha w Chrystusie, o ktorym naucza
Sw. Pawel nie jest pewnego rodzaju moralnym kodem, jest ono wiecej czystym
duchem o tyle, o ile jest ono w stanie stworzyc nowa forme zycia. Krotko
mowiac: w zasiegu dawnej sfery Jego obecnosci zycie bylo prowizoryczne,
a smierc ostateczna. Teraz jest inaczej, temu, kto Mu zaufal i w Niego
uwierzyl to smierc stala sie prowizoryczna, a zycie wieczne.

Nie znaczy to jednak, ze przeszlosc minela ostatecznie i nigdy nie powroci.
cierpienie i smierc oraz zakon grzechu beda wciaz znajdowac sie tam, gdzie
On nie przebywa. Ale rowniez ci, ktorzy zyja w Chrystusie musza doswiadczac
tych uczuc na swoim smiertelnym ciele.

Zycie w Duchu i z Duchem – Duch w ciele

Wersy, ktorymi zajmuje sie niniejsza egzegeza moga sluzyc jako wersy
wyjsciowe do przeprowadzenia interpretacji calego Listu Sw. Pawla do Rzymian
lub tez jako fragment, ktory posluzy za mysl przewodnia kazania. W wiekszosci
przypadkow problem koncentruje sie na pytaniu, czy slowa te nalezy zrozumiec
doslownie, czy w przenosni i w jakim stopniu. Jednak w rzeczywistosci
nie istnieje doslowne, lub przenosne znaczenie tekstu. Najwiecej licza
sie wszelkie odcienie, ktore balansuja pomiedzy tymi dwiema mozliwosciami.

Oba wystepujace w wersie zwroty sa tu w rownym stopniu godne uwagi. Oba
sa sobie przeciwne. Ale w tworczosci Sw. Pawla czesto obserwuje sie wystepowanie
kontrastow, w tym przypadku zostaly one rowniez przez niego zastosowane.
Z jednej strony wystepuje topos czasu: „przedtem“/“potem“.
W tekscie zapowiada ten topos zwrot nyn: teraz Chrystus powstal z martwych,
przedtem – panowaly jedynie zakon potepienia, potem – nadeszlo jednak
prawo wolnosci, w ktorym odzyl Duch i zapanowal nad zyciem. Ci, ktorzy
uwierzyli w Chrystusa sa czescia tej rzeczywistosci, prowadzo oni ziemskie
zycie w pokorze akceptujac wszystko, co do niego nalezy: cierpienie, smierc.
Do tego toposu mozna smialo odniesc klasycystyczny topos „juz“/“jeszcze
nie“.

Drugi topos, topos przestrzenny, dotyczy „wewnatrz“/“zewnatrz“.
Wskazuje na niego zwrot „en Christo“: ci, ktorzy przebywaja
w Chrystusie. „Wewnatrz“ panuje Duch i sa w nim wszyscy, ktorzy
uwierzyli w Chrystusa, „na zewnatrz“ panuje smierc i sad. Najnowsze
badania dostrzegaja w tym toposie punkt ciezkosci dla calej tworczosci
Sw. Pawla. Nalezy rozumiec te maksyme jako zasadnicza w tworczosci Apostola,
wplynela ona m.in. znaczaco na rozumienie pojecia „grzechu“
u Sw. Pawla, rowniez w Rzymie. Wersy 8, 1-13 nauczaja o tym, ze dla tych,
ktorzy sa w Chrystusie nie ma potepienia, w nich jest Duch (8,11). W zasadzie
sa oni wewnatrz bez grzechu, poniewaz Duch pokazal sie we wszystkich dziedzinach
zycia tej wspolnoty. Ona zyskala laske Chrystusa: oni zyja w Duchu i oni
maja Ducha w swoim ciele.

Jest to zatem zycie, ktore bedziemy zyc do chwili kolejnego nadejscia
Chrystusa na ziemie. To zycie jest gmachem, bo w nim jest Duch. Z zyciem
wiaze sie naturalnie ryzyko, ludzkie koleje losu, bol i smierc, moga oslabic
wiare, spowodowac odstapienie od wiary. Sw. Pawel uwaza taka mozliwosc
po prostu za katastrofe. Odstapienie od wiary powoduje, ze przesuwamy
sie ze sfery „wewnatrz“ do sfery „na zewnatrz“, w
ktorej panuje zakon potepienia. Aby temu zapobiec oraz aby pokrzepic w
wierze swoja i inne wspolnoty napisal Apostol Pawel wiele listow do wielu
gmin, rowniez List do gminy w Rzymie.

Dozentin Dr. theol. Gertrud Yde Iversen
Fasanvej 21
DK-6240 Løgumkloster
Telefon: ++ 45 – 74 74 55 99
e-mail: gyi@mail.tele.dk

tlum. Beata Wierzbicka
Beata.Wierzbicka@stud.uni-goettingen.de